AMELİYATHANEDE DEZENFEKSİYON UYGULAMALARI VE İZOLASYON ÖNLEMLERİ

Hastane infeksiyonları yataklı tedavi kurumlarında sağlık hizmeti ile gelişen infeksiyonlar olarak tanımlanmaktadır ve tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de önemli sağlık sorunlarından biridir. Bu infeksiyonlar hastanede kalış süresini, mortaliteyi, tedavi maliyetini, işgücü kaybını artırmakta, hastaları olduğu kadar sağlık çalışanlarını da tehdit etmektedir. Ameliyathanede kan ve vücut sıvıları ile kirlenmiş tüm yüzeylerin, hasta bakımında kullanılan cihaz ve malzemelerin uluslararası standartlara uygun olarak dezenfeksiyonunun sağlanması infeksiyon bulaş riskini ortadan kaldırmak için son derece önemlidir. Ayrıca uygun dezenfektanın kullanılması ve dezenfeksiyon düzeyinin sağlanması yanında sağlık çalışanlarının kan yoluyla bulaşan hastalıklara karşı korunması amacıyla standart önlemlere ve izolasyon kurallarına uyulması hastane infeksiyonlarını önlemede diğer önemli kurallardır. Ameliyathanede dezenfeksiyon uygulamaları cerrahi alet ve ameliyat odası dezenfeksiyonu olarak iki grupta incelenebilir. Dezenfeksiyon uygulamalarında amacımız ameliyathanede hasta bakımında kullanılan cerrahi alet ve malzemelerin uygun dezenfeksiyonu sağlamak ve bu alanda infeksiyon bulaş riskini önlemektir. Hastanemizde uygulamada olan “Sterilizasyon/Dezenfeksiyon Talimatı” tüm yüzey ve cerrahi aletlerin dezenfeksiyonu uygulamalarını ve kontrol faaliyetlerini kapsar. İnfeksiyon Kontrol Komitesinin yanında ameliyathanede çalışan tüm ekip bu talimatın uygulamasından sorumludur. Cansız yüzeyler üzerindeki patojen mikroorganizmaların sporlar hariç öldürülmesi işlemi dezenfeksiyon, bu işlem için kullanılan kimyasal maddelere de dezenfektan adı verilir. Kullanılacak dezenfektan seçiminde etkinliği (bakterisid,fungusid,virüsid,vb.),uygulanacak yüzeyin yapısal özelliği önemlidir.İdeal dezenfektan tüm mikroorganizmaları öldürebilmeli,organik materyallerden etkilenmemeli,toksik olmamalı,kokusuz olmalı,etki süresi kısa olmalı,uygulanacak yüzeye ve çevreye zarar vermemeli,ucuz ve kullanımı kolay olmalıdır,Ameliyathanede kullanılacak dezenfektanın seçimi İnfeksiyon Kontrol Komitesi tarafından belirlenmeli ve üretici firma önerilerine mutlaka uyulmalıdır. Ameliyatta kullanılan steril vücut boşluklarına ve vasküler sisteme giren kritik alet/malzemeler steril olarak kullanılmalıdır. Eğer sterilizasyonu sağlanamıyorsa yüksek düzey dezenfekte edilmelidir. Sterilizasyon gibi dezenfeksiyon öncesi de ön koşul temizliktir. Alet/malzemelerin üzerindeki kir ve organik materyaller(kan ve vücut sıvıları gibi) uzaklaştırılmalıdır. Bu işlem yapılmadan dezenfeksiyon sağlanamaz. Temizlik işlemi malzemenin türüne göre su, deterjan, sıvı sabun veya enzim çözücü kullanılarak yapılır. Temizlenmesi güç olan ince ve lümenli alet/malzemelerin temizliğinde enzim çözücü kullanılmalıdır. Temizliği sağlanan tüm alet/malzemeler kurulandıktan sonra dezenfektan solüsyonun içine konmalıdır. Alet/malzemelerin ıslak olması solüsyonun konsantrasyonunu etkiler. Dezenfekte edilecek alet/malzemeler solüsyona tamamen batırılmalıdır ve bekleme süresi tamamlanmadan solüsyondan çıkarılmamalıdır. Dezenfektan solüsyondan çıkarılan alet/malzemeler tercihen steril su veya serum fizyolojik ile yıkanmalıdır. Azalan dezenfektan solüsyonun üzerine ekleme yapılmamalı, dökülerek yeniden hazırlanmalıdır. Hazırlanan dezenfektan solüsyonun kabının üzerine solüsyonun adı, hazırlama tarihi, hazırlayan kişinin adı ve son kullanım tarihi bilgilerini içeren etiket yapıştırılmalıdır. Dezenfektan solüsyonun kullanımının kontrolü İnfeksiyon Kontrol Komitesi tarafından yapılmaktadır.(Uygun sürede değişimi, solüsyon miktarı ve son kullanım tarihi) Kullanılan dezenfektan solüsyonun kimyasal indikatörü ile kontrolü yapılmalı ve aktivitesi azalmış solüsyon dökülerek yeniden hazırlanmalıdır. Tüm bu uygulamalar kayıt altına alınmalıdır. Dokümantasyon sterilizasyon ve dezenfeksiyon işlemlerinde kalite kontrolünün en önemli ve vazgeçilmez basamaklarından biridir. Ameliyathanedeki dezenfeksiyon uygulamalarının diğer bölümü ameliyat odasının temizlik ve dezenfeksiyonudur. Ameliyathane ortamından kaynaklanabilecek infeksiyon bulaş riskini önlemek, hasta ve sağlık çalışanları için güvenli bir ortam oluşturmak için gerekli temizlik ve dezenfeksiyon uygulamaları standardize edilmelidir. Hastanemizde uygulamada olan “Hastane Temizliği Talimatı” bu amaçla yapılan tüm faaliyetleri kapsar ve İnfeksiyon Kontrol Komitesinin yanında tüm ameliyathane çalışanları ve temizlik ekibi sorumludur. Günün ilk ameliyatından önce tüm cihaz ve eşyaların tozu alınmalı, oda zemini dezenfektan solüsyonla yıkanmış paspasla temizlenmelidir. Ameliyat odasının temizliği temiz alandan kirli alana doğru yapılmalıdır. Tıbbi atıklar “Atık Yönetimi Talimatına” uygun olarak uzaklaştırılmalıdır, kirli kompresler araları havalandırılmadan kontrol edilmeli ve çamaşır sepetine atılmalıdır. Kesici-delici aletler ve tıbbi atıklar kesici-delici alet kutusuna atılmalıdır. Ameliyat odasında kırmızı renkli çöp poşeti kullanılmalı ve her ameliyattan sonra değiştirilmelidir. Kan ve vücut sıvılarıyla kirlenmiş yüzeylerden organik materyaller kağıt havlu ile emdirilerek arındırılmalı ve “Sterilizasyon/Dezenfeksiyon Talimatı”na uygun olarak dezenfekte edilmelidir. Ameliyat odasının zemini uygun dezenfektan solüsyonla paspaslanmalı ve kurulanmalıdır. Ameliyat odasına yeni hasta alınmadan önce monitör, ameliyat masaları, vb. hızlı yüzey dezenfektanı kullanılarak dezenfekte edilmelidir. Temizlik ve dezenfeksiyon için kullanılacak solüsyonlar her ameliyattan sonra değiştirilmelidir. Gün bitiminde ameliyat odasında bulunan tüm taşınabilir alet ve cihazlar dışarı çıkarılmalıdır. Oda zeminine dezenfektan solüsyonla ıslak vakum uygulanır. Oda dışına çıkarılan tüm cihaz ve aletlerin yüzey ve tekerlekleri dezenfekte edilerek odaya yerleştirilir. Cerrahi el yıkama ve atık lavaboları temizlendikten sonra dezenfekte edilmelidir. Ameliyathane koridorlarına dezenfektan solüsyonla ıslak vakum uygulanmalıdır. Ameliyathane içindeki ofis, vb. alanlarda normal temizlik yapılmalıdır. Cerrahi yara sınıflamasına göre kontamine ya da kirli-infekte sınıfına giren ameliyatlardan (gazlı gangren dahil ) ve Hepatit B,Hepatit C ve HIV ile infekte hastaların ameliyatlarından sonra diğer ameliyatlardan farklı olarak özel bir temizlik ve dezenfeksiyon yapılmamalıdır. Bu tür ameliyatlardan sonra ameliyat odasının kapatılmasına gerek yoktur. MRSA ve VRE + gibi epidemiyolojik açıdan önem taşıyan, hasta ya da çevresi ile direk veya indirek temas yoluyla bulaşabilen mikroorganizmalarla kolonize ve/veya infekte hastaların ameliyatlarından sonra yapılan ameliyat odası temizlik ve dezenfeksiyonu da aynı şekildedir. Bu tür hastalara “sıkı temas izolasyonu” uygulandığından hasta ile temas eden kişilerin steril olmayan gömlek ve eldiven giymesi gereklidir. Aynı şekilde yapılan ameliyat odası temizlik ve dezenfeksiyonunun dışında hastanın transferinde kullanılan sedyeler hızlı etkili yüzey dezenfektanı kullanılarak dezenfekte edilmelidir. Aside direçli basil pozitifliği olan tbc, suçiçeği, kızamık gibi solunum yoluyla bulaşan hastalıklarda solunum izolasyonu uygulanır. Bu tür izolasyon uygulaması gerektiren hastalarda infeksiyon hastalığı veya şüphesi olan hastalar izolasyon sonlandırılmadan acil durumlar dışında ameliyata alınmamalıdır. Hastaya acil müdahele gerekiyorsa günün son ameliyatı olarak alınmalıdır. Hasta bekletilmeden ameliyat odasına alınmalı ve ameliyat süresince oda kapıları kapalı tutulmalıdır. Bu tür hastaların ameliyatı sırasında tüm cerahi ekip N–95 maskesi takmalı, hasta da transferi sırasında cerrahi maske takmalıdır. Hasta ayılma sürecini ameliyat odasında ya da tek kişilik oda da geçirmeliidr. Bu tür hastaların ameliyatından sonra yapılan temizlik ve dezenfeksiyon aynı şekildedir. Yalnız bu işlem bittikten sonra oda kapısı kapatılarak iki saat süreyle odaya girişler engellenmelidir. Ameliyathane de çalışan tüm ekibin kan yoluyla bulaşan hastalıklara maruz kalma riskini minimuma indirmek için standart önlemlere uyulmalıdır. Bu nedenle tüm hastalara infekte olduğu varsayılarak yaklaşılmalıdır ve izolasyon kurallarına özenle uyulmalıdır. Gelişen teknolojiler sayesinde her yıl milyonlarca hastaya cerrahi ya da invaziv girişim uygulanmaktadır ve bu işlemler hastane infeksiyonlarının gelişme riskini arttırmaktadır. Hastane infeksiyonu sağlık kurumlarındaki en önemli kalite göstergelerinden biridir. Hastalara işlem ya da ameliyat sırasında kullanılan alet/malzemelerin sterilizasyon ve dezenfeksiyonunda yetersizlik hastane infeksiyonunun gelişmesinde önemli rol oynamaktadır. Sonuç olarak her kurum uluslar arası standartlar ışığında politikalar geliştirmeli, oluşturulan prosedür ve talimatlara uygun olarak dezenfeksiyon uygulamalarını standardize etmelidir. Uygun dezenfeksiyon düzeyi ve uygun dezenfekten ürünü seçilmeli, düzenli aralıklarla doğru kullanım ve aktivite kontrolü yapılmalıdır. Çalışanların bu konuda eğitimi sağlanmalı ve sürekli hale getirilmelidir. "